Hoe kan software legaal en gratis zijn?

Het is al sinds 2004 onze slogan:

'Voor veel betaalde programma's zijn er uitstekende gratis alternatieven. Wij geven een overzicht van legale  - vaak Nederlandstalige - gratis software! Waarom nog betalen voor software en apps als alles voor uw pc, laptop, tablet en smartphone gratis kan?'

Wij geven een overzicht van alleen legale gratis software. Wij doen NIET aan cracks, op internet 'gevonden' productsleutels en codes, illegale kopieën en andere duistere activiteiten om betaalde software gratis te kunnen gebruiken. En dat hoeft ook helemaal niet, want er is heel veel goede gratis software legaal te vinden!

Maar hoe kan het eigenlijk dat zoveel software gratis is?

Er zijn verschillende soorten gratis software, die allemaal om andere redenen gratis zijn. Want op een bepaalde manier wordt meestal toch wel geld verdiend met gratis software. Wij gaan even alle soorten bij langs.

1. Open source software

De eerste, en interessantste categorie is open source (open bron) software. Dit is software waarvan de broncode (de code waarin het programma geschreven is) door iedereen te gebruiken en aan te passen is. Dit betekent dat anderen het programma mogen uitbreiden en verbeteren, maar ook dat ze zelf een afsplitsing ('fork') van de applicatie mogen beginnen. Deze software wordt dan ook wel 'vrije software' genoemd.

Open source software is overal: het bekendste voorbeeld is het besturingssysteem Linux. Dit alternatief voor Windows is gratis te gebruiken en aan te passen. En bijvoorbeeld ook Google gebruikt het als basis voor zijn mobiele Android besturingssysteem voor telefoons en tablets!

En heel veel televisies, mediaspelers, routers, digitale video recorders, game consoles, Chromebooks en Internet of Things-apparaten (thermostaten, slimme deurbellen, speakers enzovoort) gebruiken Linux. De kans is dus groot dat je een Linux-apparaat in huis hebt - zonder dat je het weet misschien. En ook servers (waar websites op staan) en cloud-omgevingen maken vaak gebruik van Linux.

En dit is ook de reden dat er zoveel gratis open source software is: grote bedrijven als Google, IBM, Intel, Oracle, Samsung, Red Hat, SUSE, Canonical - en zelfs Microsoft tegenwoordig - dragen bij aan de ontwikkeling van de Linux kernel (het hart van het besturingssysteem) en duizenden andere software-pakketten.

Aangezien iedereen de open source software gratis kan gebruiken en aanpassen voor eigen doeleinden is dat ook lucratief voor grote bedrijven (geen licentiekosten, je kunt zo op een bestaand pakket voortbouwen). Cruciaal punt is echter dat iedereen open source software mag aanpassen, maar dat deze aanpassingen dan ook weer vrij beschikbaar voor iedereen moeten zijn!

En zo groeien de open source projecten als kool, want grote bedrijven hebben er baat bij en investeren daarom flink in de ontwikkeling van allerlei open source projecten. Het idee dat open source software alleen door hobbyisten op zolderkamertjes wordt gemaakt is dus compleet achterhaald.

Bekende voorbeelden van open source software zijn:

Linux (bijvoorbeeld Ubuntu, Mint, Debian, OpenSuse, Fedora), LibreOffice, Firefox, Thunderbird, Chromium (de basis van Chrome), VLC, GIMP, Apache webserver, MySQL, MariaDB, PHP enzovoorts.

2. Freeware

Freeware programma's zijn gratis te gebruiken, maar niet vrij aan te passen of te hergebruiken door anderen. Er zijn diverse vormen van freeware.

  •  'Echte' freeware

Dit zijn programma's die volledig functioneel zijn en gratis te gebruiken, zonder verdere beperkingen. Veel kleinere softwaremakers of hobbyisten bieden dit soort programma's aan. Soms is hun vlaggenschip programma dan betaald en geven ze daarnaast (als promotie voor zichzelf) nog gratis programmaatjes weg. Soms vragen makers ook weleens om een donatie, maar dit is nooit verplicht.

  • Gratis voor thuisgebruik, betaald voor bedrijven en organisaties

Er is ook freeware die gratis voor thuisgebruik is, maar waar bedrijven en organisaties wel een licentie moeten kopen. De ontwikkelaars verdienen zo hun geld door te laten betalen voor commercieel gebruik, terwijl de thuisgebruikers het programma gratis kunnen gebruiken.

  • Freemium software

Dit is software die gratis redelijk veel functionaliteit biedt, maar voor extra functies moet dan betaald worden. Veel gratis virusscanners gebruiken dit verdienmodel.

  • Adware

Dit is gratis software waarin advertenties getoond worden, die gebundelde software aanbiedt of de zoekmachine in je browser verandert tijdens de installatie. Deze PUPs (potentially unwanted programs, of onnodige extraatjes zoals wij ze noemen) zijn een plaag voor veel gratis software tegenwoordig. Wij waarschuwen altijd tegen PUPs (rood uitroepteken bij Installatie) en geven instructies hoe je ze kunt vermijden, want meestal kun je wel vinkjes weghalen. Ook veel virusscanners slaan tegenwoordig aan op deze adware.

De makers van dit soort gratis software verdienen hun geld dus met de gebundelde software (waar zij voor betaald krijgen) of met de advertenties of aangepaste zoekmachines.

  • Gebruikersgegevens als verdienmodel

Als laatste willen we nog een soort verdienmodel van sommige gratis programma's noemen. De klant is daarbij het product: je gebruikersgegevens (bijvoorbeeld je internetgedrag, zoekopdrachten en bezochte websites) worden verzameld en doorverkocht aan derden (reclamemakers, marketingbedrijven).

Favorieten

Onze favoriete gratis software is open source software: vaak kwalitatief hoogstaande software die bijna altijd echt gratis is! Bij de andere soorten gratis software die we bespreken vermelden we bijna altijd of er tijdens de installatie onnodige extraatjes worden aangeboden, wat de beperkingen zijn en waarschuwen we vaak ook voor eventuele privacy-problemen.